Linux en diens voorvaderen

Linux is voor alles een Unix en Unix is van oudsher een systeem voor en van universiteiten. En als zodanig is het stevig verankerd in de eeuwenoude wetenschappelijke traditie van open communicatie en uitwisseling. In deze omgeving worden systemen en ideeëen niet, of niet alleen ontwikkeld om er geld mee te verdienen, maar eerst en voor al om aanzien te verwerven binnen de eigen groep: de peer recognition. Zowel Unix als Linux zijn voortgekomen uit een zeer sterke en constante drang in de mens: de wens voor vol aangezien te worden door je collega's en zolang de aard van het beestje niet verandert is het voortbestaan van Linux hierdoor waarschijnlijk beter verzekerd dan dat van andere computersystemen die afhankelijk zijn van de altijd grillige economische marktwerking.
Unix werd aan het einde van de zestiger, begin zeventiger jaren ontwikkeld als een 'klein' operating systeem dat in staat moest zijn op de meest uiteenlopende platforms meerdere gebruikers tegelijkertijd verschillende taken uit te laten voeren. Eigenlijk vanaf het begin werd de source ter beschikking gesteld aan iedereen die er maar aan wilde prutsen. Dat waren natuurlijk vooral de universiteiten en onderzoeksinstituten en het is geen overdrijving om te zeggen dat het uiteindelijke Unix het resultaat was van honderden computerdeskundigen en 'hackers' (Hackers zijn begaafde computergebruikers en -programmeurs; de populaire pers verwart ze ten onrechte met 'crackers' ofwel inbrekers in computersystemen. Maar de populaire pers weet nu eenmaal zelden waar zij het over heeft...).

Het is kenmerkend voor deze anarchistische omgeving van wetenschappers en studenten dat er al snel een ware cultuur van humor en sterke verhalen om dit operating systeem onstond en het kwam dan ook voor velen als een klap dat in het begin van de tachtiger jaren Unix opeens werd vercommercialiseerd. Het was afgelopen met het inspecteren van de source, het experimenteren met alternatieve algoritmes. Computers waren "big business" geworden en de sources van programmatuur werden even jaloers geheim gehouden als het recept van Coca Cola. Het logische gevolg was dat de softwarebedrijven steeds meer een wurggreep kregen op hun klanten: elke wijziging in de code, elke aanpassing aan een programma moest duur worden betaald, zonder dat de klant enig zicht had op wat zich achter de schermen afspeelde.

Microsoft en Bill Gates zijn de voortbrengselen van deze commercieele cultuur. Programmatuur was alleen nog maar een van de vele manieren om geld te maken en alles werd ondergeschikt gemaakt aan de winst. De gebruiker was volledig afhankelijk van de grillen van de producent want hij had geen keus. Alleen had Bill Gates begrepen wat de eigenaars van Unix nooit hadden ingezien: dat je beter duizend systeempjes van honderd dollar kon verkopen dan vijf van tienduizend dollar. De bezitters van Unix hadden dat niet door en de vercommercialisering van Unix leidde in korte tijd tot de versplintering van dit operating systeem in evenveel peperdure varianten als er hardwareplatforms voor bestonden. En ondertussen haalde Microsoft de markt van de huiscomputer naar zich toe.

Het GNU copyleft

Natuurlijk werden de idee"en van Richard Stallman door de rest van de wereld weggehoond. Dat verhinderde hem en zijn geestgenoten echter niet om een groot aantal uitstekende softwarepakketten te schrijven die op practisch elke Unix konden draaien. Vooral op universiteiten gooiden de systeemadministrators zo snel mogelijk de commercieele versies van hun respectievelijke Unixen overboord om daarvoor in de plaats de GNU utilities te kunnen draaien - en dat gebeurde niet uit het oogpunt van kostenbesparing, want die commercieele applicaties waren immers al betaald. Maar omdat de source open was, en door honderden programmeurs over de hele wereld kon worden bekeken en verbeterd, stak de GNU software met kop en schouders boven de andere programmatuur uit.

Linux

In 1991 veranderde dat dramatisch. Een Finse student ergerde zich zozeer aan het feit dat zijn favoriete operating systeem - Unix - niet thuis op zijn PC kon draaien, dat hij besloot er dan zelf maar een te schrijven. Dat was echter niet zijn grootste verdienste. Het geniale van Linus Torvalds was dat hij het op universiteiten toen al lang populaire Internet gebruikte om medestanders te vinden die samen met hem aan een Unix voor PC's wilden werken en dat wilden uitbrengen onder het GNU copyleft.
We moeten immers niet vergeten dat op een typische Linux PC met honderden megabytes aan 'vrije' programmatuur, slechts een miniem gedeelte van vijf-, zeshonderd Kilobytes echt 'Linux' is. De rest bestaat uit software die door anderen in het kader van het GNU copyleft is geschreven en aan de rest van de wereld ter beschikking gesteld. En daarin ligt de grote verdienste van Linus Torvalds: het bijelkaar brengen van al deze bestaande stukjes tot een coherent operating systeem.

Hiermee is Unix eindelijk weer terug waar het thuishoort: in de wereld van openheid, onderwijs en experiment, van samenwerking en 'peer recognition'. En het is hoopgevend dat deze onbetaalde aandrang om erkend te worden binnen het wereldje van hackers, programmeurs en internet erin is geslaagd waar miljoenenfirma's als IBM, SUN, Novell en al die andere hebben gefaald: het vormen van een serieuze bedreiging voor het gigantische Microsoft.

Conclusies