Het Thunderbird Probleem
Plotseling zag ik de naam van een oude vriend terug op een Web-site waar ik
bijna dagelijks kom om het laatste nieuws in automatiseringsland te
bekijken. Er stond een oproep in van iemand die op zoek was naar een adres
waar hij Multimate kon kopen voor een 89-jarige vriend. Multimate, wat is
dat lang geleden dat ik deze naam heb gezien.
Ik weet niet of u zich Multimate nog kunt herinneren. Het was in het begin
van de jaren tachtig het bekendste tekstverwerkingspakket voor PC's, samen
met Wordstar en lang voor de komst van WordPerfect en Word.
Multimate dankte zijn faam vooral aan het feit dat het een echte kloon was
van het tekstverwerkingspakket van Wang dat op minicomputers draaide.
Daarnaast was het voor die tijd een zeer goed functionerende tekstverwerker
die ook nu nog geen gek figuur zou slaan.
Prof. Dr. R. A. M. Pruijm, RA is deeltijd-hoogleraar
Informatiemanagement aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam.
De afgelopen 25 jaar heeft hij diverse leidinggevende posities bekleed in
het bedrijfsleven, met name in de financiële dienstverlening. De laatste
zes jaar daarvan was hij adviseur informatiestrategie van de Raad van
Bestuur van de ING Groep. Sinds 1996 is hij gevestigd als zelfstandig
managementconsultant en heeft hij een bureau dat zich specialiseert op
het gebied van de informatiestrategie.
Zijn bijzondere interesse gaat uit naar de relatie tussen ondernemings- en
automatiseringsstrategieën.De belangrijkste vraag daarbij is hoe een
onderneming de informatie-technologie kan inzetten als succesvol wapen in de
concurrentiestrijd. Dit was ook het onderwerp van het onderzoek waarop hij
in 1990 promoveerde en dat in boekvorm verkrijgbaar is onder de titel
"Strategic Information Systems and Corporate Strategy."
Prof. Pruijm is een bekend spreker in binnen- en buitenland, auteur van
diverse boeken en van talrijke publikaties op het gebied van de
bestuurlijke informatieverzorging. Hij schrijft een kritische column over
de praktijk van de automatisering in Computable, een groot
automatiseringsweekblad. In 1998 verschenen van hem twee boeken.
In "Digitale Quatsch" wordt een aantal actuele ontwikkelingen op het
gebied van de automatisering behandeld. "Management van Object
Oriëntatie behandelt de thematiek van het invoeren van het
ontwikkelen van informatiesystemen met behulp van objecten.
De Open Source beweging wordt door professor Pruijm van harte
gesteund.
Het klinkt misschien vreemd dat een 15 jaar oud pakket het in deze tijd nog
goed zou doen maar ik meen het in alle oprechtheid. Ik heb in de loop van
de tijd al heel wat verschillende tekstverwerkers onder de vingers gehad.
De laatste jaren werk ik alleen maar met Microsoft Word en ook daar heb ik
vele versies van versleten. Misschien is versleten niet helemaal het goede
woord want een tekstverwerker slijt niet. Er komt geen nieuwe versie omdat
de oude versleten is maar omdat Microsoft nieuwe functionaliteit toevoegt
en vervolgens de gebruiker aanpraat dat zijn levensgeluk sterk achteruit
gaat als hij niet de laatste versie van Word heeft. Bij elke nieuwe versie
werden er nieuwe bellen en toeters bedacht die moeilijk waren om te leren
en de meest elementaire functies, als het openen van bestanden of het
afdrukken van een tekst, terugbrachten tot het tempo van een slak. Sterker
nog, bij elke nieuwe versie raakten de basisfuncties van een tekstverwerker
steeds verder op de achtergrond.
Vergelijk Word 1.0 maar eens met Word 97 en u begrijpt wat ik bedoel.
Balken met onbegrijpelijke pictogrammen nemen een groot deel van het
beeldscherm in beslag en het veranderen van een opmaakprofiel is
ongelofelijk lastig en ingewikkeld geworden. Word is allang geen
tekstverwerker meer maar een compleet desktop publishing pakket. Netscape
is allang geen browser meer maar een soort Zwitsers zakmes voor het
Internet.
De industrie kent dit verschijnsel als het "Thunderbird probleem". Midden
jaren vijftig was de eerste Ford Thunderbird een slanke, avontuurlijke,
charmante auto. De auto-industrie staat echter niet toe dat een model
ongewijzigd blijft maar voert elk jaar nieuwe veranderingen in opdat de klant
gedwongen wordt een nieuw model aan te schaffen om het gevoel te houden dat
hij bij blijft met zijn tijd. Deze strategie van "geplande veroudering" is
niet gericht op het aanbrengen van echte verbeteringen maar op de
oppervlakkige schijn van vooruitgang. Beetje bij beetje wordt zo de
oorspronkelijke charme en integriteit van het ontwerp gesloopt. Vergelijk
een moderne Thunderbird maar eens met het oorspronkelijk model.
Zo is het ook met hardware en software. Een produkt begint redelijk
eenvoudig en slim, maar in een poging de klant ervan te overtuigen dat hij
naar een nieuwe upgrade moet, worden er jaar na jaar allerlei nieuwe
futiliteiten aan toegevoegd, totdat het punt is bereikt waar zowel de
oorspronkelijke estheticiteit als prestaties van het oorspronkelijke produkt
verwaterd zijn.
Deze "geplande veroudering" levert de computer industrie miljarden op. Wie
herinnert zich niet de reclamecampagne voor Windows 95, de daarop volgende
stilte in 1996 en 1997 en de volgende reclamecampagne voor Windows 98?
Aangezien de leveranciers het meeste verdienen aan upgrades is het echte
produkt helemaal niet de hardware of software maar "informatie onrust."
Begin van de jaren negentig vond IBM dat gebruikers elke 5 jaar hun
computer inruilden voor een nieuw model. In 1995 vonden computer gebruikers
al dat hun machine elke 2 jaar verouderd was. Mijn conclusie is dat we
pretenderen dat we een nieuwe computer kopen vanwege de technische
mogelijkheden maar dat er klaarblijkelijk ook een krachtig verborgen
sociaal element bij komt: bijblijven met de buren.
Hoe ie het anders te verklaren dat we een twee jaar oude computer
beschouwen als iets uit de prehistorie? Wat anders dan slimme marketing en
sociale druk kan onze percepties zo sterk veranderen in twee jaar?
Merkwaardig is ook dat personal computers worden geprezen om hun
kosten-effectiviteit maar dat de kosten van het "bijblijven" wel exorbitant
hoog zijn. Het prijsverschil tussen een redelijk 300 Mhz-systeem en een 400
Mhz-systeem met het nieuwe snelle moederbord is meer dan vijftien honderd
gulden. Zo'n bedrag voor een prestatieverschil dat voor een specialist al
nauwelijks te meten is.
Tenslotte resulteert geplande veroudering ook in een ander merkwaardig
fenomeen, dat van de technologie gedreven onervarenheid. De mate waarin de
informatie technologie verandert gaat zo snel dat we bijna elke drie of
vier maanden een nieuwe technologie moeten leren. Denk hierbij niet alleen
aan techniek maar ook aan programmatuur of nieuwe functionaliteit.
Niet al het nieuwe is vooruitgang, soms zelfs is stilstand beter dan
vooruitgang. Probeer het maar eens. Haal maar eens een oude tekstverwerker
van zolder en gebruik hem eens een tijd. Misschien wilt wel helemaal niet
meer terug. Dan begrijpt u het Thunderbird probleem vanuit de praktijk.
© 1998 - Ruud Pruijm pruijm@few.eur.nl.
Met dank aan Ivo Jansch voor het corrigeren
van een aantal kleinere spel- en grammaticafouten.
|